- انضباط عبارتست از اعمال قواعد و مقرراتی که یادگیری را تسهیل می کند و اخلال در کلاس را به حداقل کاهش می دهد. با وجود این بی نظمی یا این بی انضباطی را می توان این گونه تعریف کرد:

«انجام دادن هر عمل یا رفتاری به وسیله ی دانش آموز که سازمان دهی مدرسه و فعالیت های کلاس را مختل یا تهدید به اخلال می کند»

بروز رفتارهایی از دانش آموزان که انضباط کلاس را مختل می کنند تنها به معلم و کلاس درس مربوط نیستند، بلکه همانطور که گفته شد عمل دیگری نظیر عوامل آموزشگاهی، خانوادگی، اجتماعی و ... وجود دارند که به طور مستقیم و یا غیرمستقیم زمینه را برای بروز رفتارهای مخرب دانش آموزان فراهم می کنند.

بنابراین برای برقراری ارتباط و انضباط در کلاس درس و اداره ی آن معلمان باید قبل از برقراری نظم و انضباط اقدامات لازم را برای پیش گیری از رفتا رهای نامناسب دانش آموزان به کار گیرند زیرا پیش گیری مهم تر از درمان است.

الف: علل مربوط به دانش آموزان:

1.      ناراحتی های جسمی، روحی و روانی

2.      نداشتن علاقه و انگیزه

3.      سردرگم بودن و بی اعتنایی به انتظارات معلم و قوانین و مقررات مدرسه و کلاس درس

4.      نداشتن برنامه ی مشخص مطالعه

5.      کم خوابی و خستگی مفرت

6.      انجام دادن تکالیف خود

7.      تغذیه ی نامناسب

8.      ناامیدی به آینده

9.      استقلال طلبی و مقابله با اقتدار معلم.

از بین بردن و یا کاهش عوامل بی نظمی در درجه ی اول مستلزم همکاری و هماهنگی میان خانه و مدرسه است و معلمان و اولیای مدرسه به تنهایی و بدون همکاری والدین کاری از پیش نخواهند برد. و برای برقراری ارتباط میان خانه و مدرسه نهادی به نام انجمن اولیائ و مربیان به وجود آمده است. که این نهاد برای آگاهی والدین از مراحل رشد فرزندان خود در سنین متفاوت و آگاه کردن آنها از این مسائل فعالیت می کنند.

-        توجه والدین به وضعیت جسمی و روحی فرزندان خود؛

-        تشویق مادی و معنوی و تقویت اعتماد به نفس آنان

-        تبعیض قائل نشدن بین آنها

-        کمک به آن ها در تهیه و اجرای برنامه های مطالعه

-        داشتن برنامه ی تغذیه ی مناسب ، کمک به آنها در انتخاب دوستان نامناسب

-    آگاه کردن فرزندان از وظایف خود در مدرسه و خانه، رعایت حقوق معلمان و کمک به دوستان و همکلاسان خود.

-        رعایت حقوق معلمان و تشویق آنها به رعایت نظم و انضباط در مدرسه و کلاس درس.

ب: علل مربوط به معلمان:

1.      فقدان آمادگی جسمی، روحی و روانی معلم

2.      نامناسب بودن وضعیت ظاهری معلم

3.      ناآگاهی از روش های جدید تدریس و استفاده ی مکرر از روش های سنتی

4.      بی علاقه بودن به شغل معلمی

5.      فعال بودن معلم و منفعل بودن دانش آموز

6.      بی توجهی به نیازهای دانش آموزان و مسائل و مشکلات آنها

7.      استفاده ی نامناسب از تشویق و تنبیه

8.      بی حوصلگی و نداشتن صبر و بردباری و سعه ی صدر

9.      تسلط نداشتن به موضوع مورد یادگیری

10. مبهم بودن انتظارات و توقعات معلم از دانش آموزان

ج: علل مربوط به کلاس درس:

وضعیت فیزیکی کلاس، نظافت و پاکیزگی ، برخورداری از نور و هوای مناسب ، میز و صندلی راحت و کافی تخته و وسایل سرمایشی و گرمایشی مناسب نقش انکارپذیر در ایجاد نظم و انضباط در کلاس دارند.

در کلاسی که وسایل گرمایشی یا سرمایشی مناسب نداشته باشد دانش آموزان مجبور می شوند دست به اعمالی بزنند که نظم کلاس را مختل می کند. علاوه بر عوامل مربوط به کلاس درسی می توان به علل مربوط به مدیریت مدرسه (کارکنان اداری مدرسه)، و محیط مدرسه اشاره کرد. تعویض مکرر برنامه های کلاسی ، برخورد مناسب دست اندرکاران ستاری مدرسه با دانش آموزان – یکنواخت بودن برنامه های صبحگاهی یا عصرگاهی مدرسه – بی توجهی به خواسته و انتظارات معقول دانش آموزان – کمبود امکانات ورزشی و نامناسب بودن فضای مدرسه و ... شرایط و موقعیت را برای بروز رفتارهای نامطلوب دانش آموزان فراهم می کند.

د: علل مربوط به خانواده:

صاحبنظران روان شناسی و علوم تربیتی یکی از مهم ترین نهادهای مؤثر در تربیت و رفتار آدمی را سازمان خانواده می دانند، زیرا در محیط خانواده اولین و با دوام ترین عامل در تکمیل شخصیت کودکان و نوجوانان و زمینه ساز رشد جسمانی و اخلاقی ، عقلانی و عاطفی آنان است.

بنابراین دانش آموزان ابتدا راه و رسم زندگی و رفتا رهای مطلوب و نامطلوب را با تقلید از رفتار والدین خود فرا می گیرند. و آنچه را در خانواده یاد می گیرند در مدرسه بروز می دهند.

اختلافات و کشمکش های مکرر والدین، بی نظمی در خانواده و ... تأثیر نامطلوبی بر رفتارهای دانش آموزان دارد. این عوامل زمینه ی لازم را برای برو.ز رفتارهای مخرب دانش آموزان در کلاس درسی فراهم می کند و بدین طریق نظم و انضباط کلاس درسرا به هم می زند.

مردانی دبیر حرفه وفن